آرتریت روماتوئید (به انگلیسی: Rheumatoid arthritis)‏ یا روماتیسم مفصلی یک بیماری سیستمیک و مزمن است.^[۱]

شیوع این بیماری در جهان حدود یک درصد است و معمولاً نوجوانان سنین میانسالی و در دهه‌های اول-سوم تا پنجم بروز می‌نماید و در زنان شایع‌تر است.(نسبت زن به مرد در حدود ۳ به یک است.)

آرتریت روماتوئید مشخصاتی دارد که باعث تمایزان با سایر انواع آرتریت‌ها (التهاب ودردمفاصل) می‌شود. بعنوان مثال آرتریت بصورت قرینه‌است یعنی اگر یک زانو یا دست درگیر باشد به احتمال زیاد طرف مقابل نیز درگیر است.

شیوع و ژنتیک

میزان شیوع آرتریت روماتوئید، در حدود ۸/۰ درصد در جمعیت است (بین ۳/۰ تا ۲/۱ درصد) و زنان تقریبا سه برابر مردان مبتلا می‌شوند. میزان شیوع با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد و تفاوت ابتلای زنان و مردان در گروه‌های سنی بالاتر، کم می‌شود.

شروع بیماری در دهه‌های چهارم و پنجم زندگی شایع تر بوده، در ۸۰ درصد از کل بیماران، بین سنین ۳۵ و ۵۰ سالگی پدیدار می‌شود. میزان بروز آرتریت روماتوئید در زنان ۶۰ تا ۶۴ ساله، بیش از ۶ برابر زنان ۱۸ تا ۲۹ ساله‌است. اطلاعات جدید حاکی از روند کاهش یابنده بروز آرتریت روماتوئید می‌باشد.

بررسی‌های خانوادگی، نشانگر نوعی استعداد ژنتیکی هستند. به عنوان مثال، بستگان درجه یک افراد مبتلا (که بیماری آنها همراه با وجود آنتی بادی فاکتور روماتویید یا لاتکس است) ۴ برابر میزان مورد انتظار، دچار آرتریت روماتوئید شدید می‌شوند. در حدود ۱۰٪ بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید دارای یک خویشاوند درجه اول مبتلا هستند.

نشانه‌ها

چگونگی تخریب مفصل بر اثر آرتریت روماتوئید

در آغاز، ممکن است لوکالیزه کردن درد، تورم و حساسیت در لمس، به سختی امکان پذیر باشد. درد در مفاصل درگیر و تشدید در اثر حرکت، شایع ترین تظاهرات آرتریت روماتوئید تثبیت شده می‌باشد. الگوی درگیری مفصلی هماهنگ است، اما همیشه با درجه التهاب ظاهر شده، مطابقت نمی‌کند. خشکی عمومی شایع است و معمولا پس از دوره‌های بی حرکتی، به بیشترین حد خود می‌رسد، خشکی صبحگاهی با مدتی بیش از یک ساعت تظاهری تقریبا تغییرناپذیر از آرتریت التهابی است و ممکن است در افتراق آن از انواع متعدد بیماری‌های مفصلی غیر التهابی، کمک کننده باشد.

در مجموع نشانه‌های آرتریت روماتوئید از این قرار اند:

• سفتی صبحگاهی مفاصل
• تورم مفاصل
• درد مفصلی
• ضعف و خستگی
• ندول‌های روماتوئید

عملکرد

سینویت مرمن در آرتریت روماتویید.

سینوویت مزمن التهابی است که اکثرا مفاصل را درگیر می‌کند و باعث تخریب غضروف و ایجاد ضایعات استخوانی می‌شود. آرتریت روماتیسم مفصلی مشخصاتی دارد که باعث تمایز آن با سایر انواع آرتریت‌ها (التهاب مفاصل) می‌شود. بعنوان مثال آرتریت بصورت قرینه‌است یعنی اگر یک زانو یا دست درگیر باشد به احتمال زیاد طرف مقابل نیز درگیر است. مفاصل درگیر مفاصل متاکارپوفالنژیال، متاتارسوفالنژیال، مچ دست و مفاصل بین بندانگشتی اول هستند. در برخی بیماران بیماری از شدت کمی برخوردار بوده و با حداقل ضایعات مفصلی، در مدتی کوتاه همراه می‌باشد، در برخی دیگر ضایعات پیشرونده و مزمن، به صورت پلی آرتریت می‌باشند و باعث اختلال عملکرد مفاصل می‌شود.^[۲][۱]

پلی آرتریت قرینه التهابی، تظاهرات خارج مفصلی (ندولهای روماتوئید، واسکولیت و سروزیت) و مثبت در خون ۸۰٪ بیماران مشخصه این بیماری است.

اختلالات مفصلی.

بیماری آرتریت روماتوئید با توجه به اینکه بیماری سیستمیک است جدا از ابتلای مفصلی، تظاهرات خارج مفصلی دارد که شیوع کمتری دارند. این تظاهرات عبارتند از:

۱. گره‌های روماتوئیدی (۳۰-۲۰ درصد) در سطح خلفی ساعدها و در نواحی در معرض فشار مکانیکی ایجاد می‌شود.

۲. تظاهرات ریوی: که در آن لایه‌های جداری و نیز نسج ریه مبتلا می‌شوند.

۳. تظاهرات فلبی: در بررسی پس از مرگ صورت گرفت حدود ۵۰٪ موارد مبتلا هستند.

۴. درگیری چشمی، عصبی و مغز استخوان با شیوع کمتری دیده می‌شود.

سیر بالینی و پیش آگهی

سیر آرتریت روماتوئید کاملا متغیر و پیش بینی آن در هر بیمار، دشوار است. در بیشتر بیماران، فعالیت بیماری به صورت مداوم و در عین حال مواج بوده، همراه با درجات متغیری از ناهنجاری‌های مفصلی و اختلالات عملکردی می‌باشد. پس از ۱۰ تا ۱۲ سال، درکمتر از ۲۰ درصد بیماران، هیچ شواهدی از ناتوانی یا ناهنجاری مفصلی نخواهند داشت. میزان امید به زندگی در افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید با میانه‌ای معادل ۳ تا ۷ سال کاهش می‌یابد. میزان مرگ و میر، افزایشی ۵/۲ برابری دارد و آرتریت روماتوئید به خودی خود در ۱۵ تا ۳۰ درصد موارد آن سهیم است.

علت

علت دقیق روماتیسم مفصلی ناشناخته‌است ولی در ایجاد این بیماری ایمنی سلولی و ایمنی هومورال هر دو نقش دارند. البته به نظر می‌رسد که گلودرد چرکی در ایجاد آن نقش بسزایی دارد.^{[نیازمند منبع]} افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی، نسبت به دیگران شانس ابتلای بیشتری به بیماریهای مزمن مانند پوکی استخوان، آلرژی، بدخیمی‌ها، عفونت‌ها، بیماری‌های گوارشی، بیماریهای قلبی–عروقی و فشارخون دارند.^[۳]

تشخیص

میانگین تاخیری که از شروع بیماری تا تشخیص آن وجود دارد ۹ ماه‌است. این امر، غالبا مربوط به ماهیت غیر اختصاصی علایم آغازین می‌باشد. آرتریت روماتوئید، به راحتی در افرادی که دارای بیماری تثبیت شده تیپیک هستند، تشخیص داده می‌شود. در اکثر مبتلایان، تظاهرات بالینی مشخصه بیماری، ظرف ۱ تا ۲ سال پس از شروع آن دیده می‌شوند.

درمان

از آنجا که علت آرتریت روماتوئید ناشناخته‌است، پاتوژنز آن کاملا مشخص نشده‌است و مکانیسم عمل بسیاری از عوامل درمانی مورد استفاده نیز قطعی نیست، درمان آن عمدتا به صورت تجربی انجام می‌شود. هیچ یک از ملاحظات درمانی علاج بخش قطعی نیستند. بنابراین همه آنها را باید تسکین دهنده در جهت تخفیف علایم و نشانه‌های بیماری ومتوقف کننده بیماری قلمداد نمود.

اهداف درمان عبارتند از: ۱- تسکین درد ۲- کاهش التهاب ۳- محافظت ساختارهای مفصلی ۴- حفظ عملکرد و ۵- کنترل درگیری سیستمیک.

درمان شامل مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی(آسپرین، پیروکسیکام، , دیکلوفناک، ایندومتاسین، ناپروکسن و بروفن و...)است.

در موارد شدید از استروئیدها مانند پردنیزولون استفاده می‌شود که عوارض جانبی زیادی دارد. که برای کنترل علائم مصرف می‌شود ممکن است عوارضی مانند مشکلات گوارشی ایجاد نمایند.[۴] داروهای تعدیل کننده سیستم ایمنی مانند داروهای ضد مالاریا (هیدروکسی کلروکین)، سولفاسالازین و مینوکسی سیلین نیز به کار می‌روند.